Osteoporoza jest uogólnioną chorobą układu kostnego związaną z niską masą kostną, połączoną z zaburzeniem architektury i jakości tkanki kostnej, co powoduje zwiększoną łamliwość kości i podatność na złamania. W efekcie osteoporozy do złamań dochodzi w następstwie małych urazów, które u osób zdrowych na ogół ich nie powodują. Osteoporoza zagraża życiu, choć nie przebiega może tak jak udar mózgu czy zawał serca albo choroba nowotworowa, ale jest jedną z najczęstszych przyczyn zgonów na świecie.
Nazwa osteoporoza może występować pod różnymi postaciami: jest osteoporoza uogólniona, miejscowa, pierwotna i wtórna. To choroba znana od bardzo dawna, ale warto zaznaczyć, że w ciągu ostatnich 2-3 dekad podjęto intensywne badania i w efekcie w chwili obecnej lepiej znamy jej przebieg. Są także nowe sposoby diagnostyki i leczenia.
Zachodzące w okresie całego życia człowieka procesy uszkadzania, odbudowy i naprawy kości zwane są obrotem kostnym lub przebudową kości. Bilansowanie się tych procesów prowadzi do przyrostu lub obniżenia masy kostnej. Warto wiedzieć, że w ciągu roku dochodzi do wymiany 2-10% masy kostnej. U jednych osób „obrót kostny” jest szybki, u innych przebiega leniwie. W ciągu jednego roku wymiana masy kostnej może wynosić nawet do 10%, przy czym u jednych ludzi ma ona charakter wolniejszy, a u innych szybszy. Zmienia się wraz z wiekiem oraz różni się istotnie w różnych obszarach kostnych.
W sytuacji, gdy resorpcja kości jest zbyt szybka (lub odnowa zbyt wolna), pojawia się osteoporoza. Osteoporoza jest uogólnioną chorobą metaboliczną kości, która charakteryzuje się małą masą i upośledzoną mikrostrukturą tkanki kostnej, co prowadzi do zwiększonej łamliwości i podatności na złamania. Statystyki podają, że w Polsce ok. 6 milionów osób (głównie kobiet) dotkniętych jest tą chorobą.
Osteoporoza jest chorobą, która rozwija się przez wiele lat, nie ujawniając swoich objawów klinicznych w żaden widoczny sposób. Dlatego też chorobę tę nazywa się pospolicie „cichym zabójcą”. Utrata gęstości mineralnej kości po 30. roku życia wynosi około 1% rocznie i zwiększa się u kobiet w wieku menopauzalnym.
Wczesna profilaktyka osteoporozy opiera się w głównej mierze na kształtowaniu prawidłowych nawyków żywieniowych i wcielania ich w codzienne życie, ograniczeniu lub całkowitym wyeliminowaniu niektórych używek oraz na umiarkowanej aktywności fizycznej od najmłodszych lat. W utrzymaniu gęstości mineralnej kości ma znaczenie odpowiednia podaż składników odżywczych, mineralnych i używek, między innymi: wapnia, fosforu, magnezu, witamin (D, K, C, A), białka, tłuszczów, węglowodanów, sodu, alkoholu, kawy. Należy jednak zaznaczyć, że żywienie ma wpływ na jakość tworzącej się tkanki kostnej i jej wytrzymałość w dalszych latach. Nie wpływa natomiast na wytrzymałość już istniejącej tkanki kostnej. Istnieje jednak możliwość zastosowania farmakoterapii, która umożliwia suplementację między innymi witaminy D, kalcytoniny, estrogenów, preparatów wapnia i fosforu i wielu innych związków chemicznych niezbędnych do przywrócenia organizmu do zdrowia.
Densytometria umożliwia wczesne wykrycie ubytku masy kostnej. Rozpoznanie osteoporozy i osteopenii opiera się na wyniku badania densytometrycznego. Decyzja o rozpoczęciu leczenia zależy od całokształtu obrazu klinicznego. Stwierdzenie osteoporozy w badaniu densytometrycznym (T-score kręgosłupa lub szyjki kości udowej albo obu jednocześnie niższe lub równe -2,5 SD) oznacza, że ryzyko złamań jest na tyle wysokie, żeby wdrożyć leczenie. W przypadku rozpoznania osteopenii (T-score pomiędzy -1 a -2,5 SD) powinno się rozważyć leczenie zapobiegające, szczególnie gdy T-score wynosi poniżej -2 SD i współistnieją inne kliniczne czynniki ryzyka złamań. W sytuacji bardzo wysokiego ryzyka (ok. 20%) złamania kolejnego trzonu kręgowego u osób z takim złamaniem istnieje bezwzględna konieczność leczenia.
Dwuenergetyczna densytometria rentgenowska (DEXA) służy do diagnostyki oraz monitorowania leczenia, badanie to pozwala ocenić ilościowo gęstość masy kostnej. Źródłem niskoenergetycznego promieniowania jest lampa rentgenowska. DEXA umożliwia pomiar gęstości kości w szkielecie osiowym, gdzie dominuje kość beleczkowa (pomiar gęstości kości lędźwiowego odcinka kręgosłupa, proksymalnej części kości udowej i całego kośćca).
Złotym standardem jest DEXA wykorzystująca pomiary: kręgosłup lędźwiowy w projekcji przednio-tylnej i bliższa część kości udowej. U dzieci najodpowiedniejszym badaniem jest pomiar gęstości kości całego szkieletu. Wyniki podaje się w postaci średniej i odchylenia standardowego (Z−score). Osteoporoza u dzieci i młodzieży nie jest rzadkością, dlatego też rozpoznanie to powinno być brane pod uwagę szczególnie w przypadku bólów kostnych, mięśniowych oraz wad postawy.
Najczęściej (w 99 proc.) chorują na osteoporozę osoby nieco starsze tj. głównie kobiety po okresie przekwitania, a także mężczyźni po 60-70 roku życia. A więc jak niemal każda przewlekła choroba z biegiem czasu postępuje. Osteoporoza uogólniona praktycznie u ludzi młodych nie występuje. Wyjątkiem są osoby przyjmujące przewlekle niektóre leki (np. kortykosteroidy, leki przeciwpadaczkowe, leki w niektórych schorzeniach tarczycy, OSOBY PRZECHODZĄCE HORMONOTERAPIĘ.) - to tzw. osteoporoza wtórna polekowa. Ale lekarz przepisujący ten lek informuje pacjenta, że może wystąpić problem i będzie mu zapobiegał. Na osteoporozę w wieku młodym chorują też osoby np. z zaawansowanym zespołem złego wchłaniania, chorobami nerek w okresie wymagającym dializ. Praktycznie jeśli mamy kobietę, która regularnie miesiączkuje, urodziła dziecko i nie odchudza się w sposób skrajny, nie przyjmuje leków ani nie choruje na wyżej wspomniane schorzenia, to do okresu menopauzy nie ma mowy o osteoporozie. Ciąża regularnie kontrolowana przez położną lub lekarza i prawidłowo przebiegająca nie wywoła osteoporozy.
Pamiętajmy, że wraz z upływem lat następuje stopniowa utrata masy kostnej, ten proces przyspieszają zmiany hormonalne. Jest to naturalne zjawisko. Dawniej, gdy ludzie żyli krócej niż 50 lat, nie mieli właściwie szansy zachorowania na osteoporozę. Choroba ta rzadko występowała i rzadko była rozpoznawana. Czas życia się stale wydłuża, a im dłużej żyjemy, tym będzie zwiększała się ilość pacjentów z osteoporozą. Zjawisko to nabiera szczególnego znaczenia u osób po 70 roku życia.
Przy leczeniu osteoporozy poza przyjmowaniem leków obowiązuje usuwanie czynników ryzyka. Szalenie ważna jest dieta, która musi być bogata w dostateczną ilość witaminy D3 i wapń. Jeszcze ważniejszy jest ruch, czyli używanie naszego układu mięśniowo- kostno-stawowego. Nie należy zapominać, ze układ stanowi 60% masy naszego ciała. Każda osoba powinna przynajmniej na godzinę dziennie udać się na spacer. To bardzo ważne. Dzięki ruchowi kości i mięśnie się wzmacniają. Kolejna rzecz, która powinna być stałym elementem przy leczeniu osteoporozy to unikanie upadków.
Badania diagnostyczne są wykonywane w naszej Pracowni Densytometrycznej przy użyciu sprzętu najnowszej generacji. Technicy są dostępni raz w tygodniu na przemian we wtorek (godziny przedpołudniowe) i czwartek (godziny popołudniowe) zgodnie z zamieszczonym grafikiem.
