Każdy z nas posiada znamiona na skórze, potocznie nazywane pieprzykami. Niektórzy jednak mają tendencję do szybszego ich powstawania, lub nieprawidłowego rozrostu. Czynnikiem stymulującym znamiona jest przede wszystkim promieniowanie UV. Po okresie letnim i kąpielach słonecznych dobrze jest skontrolować skórę. Najlepiej by stan znamion ocenił dermatolog, dlatego wszystkich wypoczywających na słońcu tego lata zachęcamy do skontrolowania znamion po lecie.
Słońce a skóra.
Działanie promieni słonecznych na naszą skórę ma zarówno pozytywny jak i negatywny wpływ. UV powoduje stymulację produkcji barwnika w skórze – melaniny. Opalenizna jest objawem naturalnych procesów obronnych skóry. Pod wpływem światła słonecznego w naszej skórze powstaje 90% witaminy D, która bierze udział w wielu procesach budulcowych, wzmacniających i ochronnych. Ma wpływ na regulację gospodarki wapniowo-fosforanowej oraz mineralizację tkanki kostnej. Wspomaga prawidłowe działanie układu nerwowego i mięśniowego, zapobiega rozwojowi nowotworów, utrzymuje prawidłowe stężenie glukozy we krwi, redukuje ryzyko infekcji, chroni przed depresją i wieloma innymi chorobami. Warto korzystać z naturalnej metody pozyskiwania tej witaminy. Ponadto w wielu chorobach dermatologicznych zalecane są kąpiele słoneczne (np. łuszczyca, AZS), gdyż promienie UV niweluje objawy schorzenia.
Słońce korzystnie wpływa również na nasze samopoczucie. Poprawia humor, nastraja pozytywnie do życia, w słoneczne dni czujemy się silniejsi i mamy więcej energii. Obok korzystnych efektów działania słońca na skórę są też ujemne. Należą do nich reakcje ostre - czyli oparzenia słoneczne, oraz przewlekłe - jak przyspieszone starzenie się skóry, uszkodzenie naczyń krwionośnych, przebarwienia skóry, stany przednowotworowe, czy nowotwory złośliwe. Zatem umiarkowane korzystanie za słońca jest zalecane. Zbyt długa ekspozycja, bez ochrony może poważnie zaszkodzić. Jesień to najlepszy moment, by przyjrzeć się z uwagą swojej skórze i skontrolować znamiona. Podczas wizyty lekarz dermatolog ogląda zmiany za pomocą specjalnego urządzenia – dermatoskopu. Badanie jest szybkie i całowicie nieinwazyjne. Metoda ta pozwala odróżnić zmiany barwnikowe od nie barwnikowych.
Czym są znamiona i jak je rozpoznać?
Znamiona to nieprawidłowości w strukturze skóry. Mogą być wrodzone, lub nabyte. Przyjmują wiele postaci – plamki, wypukłości i mają różnorodne pochodzenie.
Wyróżniamy znamiona wywodzące się z naskórka, jak brodawki łojotokowe. Są to łagodne zmiany skórne, które najczęściej lokalizują się w obrębie tułowia, kończyn górnych i twarzy (czasem na powiekach). Zmiany są okrągłe o charakterze rogowaciejącej narośli. Są dobrze odgraniczone od skóry zdrowej, a ich kolor określa się między cielistym, a prawie czarnym.
Jeżeli brodawki łojotokowe nie powodują żadnych problemów, nie wymagają leczenia. Jednak ze względów estetycznych można je usunąć i nie ma do tego żadnych przeciwwskazań.
Kolejną grupą znamion, na które należy zwrócić uwagę są znamiona wywodzące się z komórek barwnikowych - znamiona melanocytowe. Należą do łagodnych nowotworów barwnikowych. Tego typu znaki ma każdy. Tzw. pieprzyki - charakteryzują się regularną, symetryczną budową o dobrze odgraniczonych brzegach z równomiernie rozmieszczonym barwnikiem. Pojawiają się w wieku dziecięcym, a w okresie dojrzewania oraz po drugiej dekadzie życia wyraźnie się nasilają . Do tego typu znamion zaliczamy pieprzyki, plamy koloru kawy z mlekiem, plamy soczewicowate i inne znamiona. Ryzyko ich zezłośliwienia jest niewielkie.
Najbardziej niebezpieczne są znamiona atypowe (dysplastyczne). Wywodzą się ze znamion barwnikowych, jednak wykazują cechy zaliczające je do znamion o podwyższonym ryzyku. Powstają spontanicznie, lub uwarunkowane są genetycznie. Czynnikiem sprzyjającym nieprawidłowy rozwój komórek jest promieniowanie UV. To właśnie z tych znamion mogą powstać groźne nowotwory, w tym czerniak.
Po czym poznać, że znamię należy do grupy znamion dysplastycznych?
Otóż istnieje międzynarodowy system oceny znamion, który oparty jest na pierwszych literach alfabetu A B C D E i słów, (z j.ang.) haseł - objaśniających charakter zmiany.
A (ang. asymmetry) – asymetria, czyli nieregularność kształtu;
B (ang. border irregularity) – nierówność brzegów – brzegi znamienia są nierówne, często poszarpane i zatarte.
C (ang. color) – kolor – charakterystyczne jest niejednolite, nieregularne zabarwienie.
D (ang. diameter) – średnica – znamię powyżej 6 mm należy do zmian, które powinno się często kontrolować, zmiany które szybko w ostatnim czasie urosły należy niezwłocznie skonsultować z lekarzem
E (ang. evolution) – zmiany – pojawienie się dodatkowych objawów np. krwawienie, swędzenie, czy tkliwość w okolicy znaniemienia to powód do niepokoju.
W przypadku, gdy zmiana jest podejrzana lekarz może zdecydować o jej usunięciu chirurgicznym. Wówczas wycina się ją w całości i oddaje do badania histopatologicznego. Niewątpliwie najgroźniejszą z chorób skórnych jest czerniak złośliwy. Nowotwór wywodzący się z komórek barwnikowych skóry. Najczęściej zlokalizowany jest na skórze, ale zdarza się, że zajmuje błony śluzowe przewodu pokarmowego, gałkę oczną, lub rozwija się pod paznokciem. We wczesnym stadium rozwoju jest całkowicie wyleczalny. Dlatego tak ważna jest częsta samokontrola, a przynajmniej raz w roku kontrola przeprowadzona przez lekarza specjalistę.
Jak obserwować znamiona?
Jeżeli znamię jest w trudnym do oględzin miejscu dobrze jest poprosić kogoś o wykonanie co jakiś czas zdjęcia. W ten sposób prowadzony rejestr pomoże łatwo zaobserwować, czy znamię zmienia swój kształt, kolor, wielkość. Ponadto wszystkie podejrzane zmiany, zwłaszcza u osób po 40 roku życia należy regularnie kontrolować u lekarza dermatologa. Osoby z obciążonym wywiadem rodzinny, czyli takie u których w rodzinie wystąpił czerniak powinny unikać ekspozycji na promieniowanie UV, stosować kremy z filtrami przeciwsłonecznymi oraz osłaniać głowę i nosić okulary przeciwsłoneczne. Przestrzeganie powyższych zasad pomaga zniwelować ryzyko zachorowania lub odpowiednio wcześnie wykryć zmianę o niepokojącym rozroście. Należy pamiętać, że wszelkie nowotwory rozpoznane i leczone odpowiednio szybko są całkowicie wyleczalne.
W Regionalnym Centrum Zdrowia w Poradni Dermatologicznej diagnostykę znamion przeprowadza dr n.med. Maria Stawińska. Wykonuje również zabiegi z zakresu dermatochirurgii mtodami tradycyjnymi (krioterapia, elektrokoagulacja) oraz laserowymi. W przypadku zalecanego usunięcia zmiany skórnej chirurg ogólny ze specjalizacją onkologiczną dr n.med. Marek Rodzeń kontynuuje leczenie i dalsza diagnostykę.
